Η αγωγή μέμψης άστοργης δωρεάς είναι μια νομική ενέργεια που επιδιώκει την ανατροπή δωρεάς που έχει γίνει από τον κληρονομούμενο και που θεωρείται άστοργη, δηλαδή αντίθετη με το καθήκον στοργής προς τους κληρονόμους. Συγκεκριμένα, οι κληρονόμοι μπορούν να προσβάλουν δωρεές που έγιναν εν ζωή από τον κληρονομούμενο, αν αυτές οι δωρεές θίγουν τη νόμιμη μοίρα τους, δηλαδή το ποσοστό της κληρονομιάς που δικαιούνται εξ ορισμού.
Κατά τη διάταξη του άρθρου 1835 του Αστικού Κώδικα, κάθε δωρεά εν ζωή του κληρονομουμένου, η οποία υπολογίζεται στην κληρονομία, μπορεί να ανατραπεί, εφόσον η κληρονομία που υπάρχει κατά το χρόνο του θανάτου του κληρονομουμένου δεν επαρκεί για να καλύψει τη νόμιμη μοίρα. Την αγωγή (μέμψης άστοργης δωρεάς) ασκούν ο μεριδούχος ή οι διάδοχοί του μόνο κατά του δωρεοδόχου ή των κληρονόμων του, προκειμένου να ανατραπεί η δωρεά κατά το μέρος που λείπει από τη νόμιμη μοίρα. Ο δωρεοδόχος μπορεί να αποφύγει την ανατροπή, καταβάλλοντας το ισάξιο εκείνου που λείπει. Στον δωρεοδόχο παρέχεται διαζευκτική ευχέρεια με αγωγή μέμψης άστοργης δωρεάς να αντιτάξει στον μεριδούχο στην περί τούτου δίκη το δικαίωμα καταβολής ή προσφοράς της αξίας του μέρους της νόμιμης μοίρας που λείπει, προκειμένου να αποφύγει την ανατροπή της δωρεάς. Η τυχόν άσκηση αυτού του δικαιώματος από τον δωρεοδόχο εναγόμενο υποχρεώνει το δικαστήριο να δεχθεί το εν λόγω αίτημα και να εκδώσει απόφαση με διαζευκτική καταδίκη, εφόσον γίνει δεκτή η μέμψη, να υποχρεώσει δηλαδή τον δωρεοδόχο εναγόμενο να καταβάλει στον μεριδούχο ενάγοντα το ισάξιο του μέρους της νόμιμης μοίρας που λείπει, κατά τον χρόνο του θανάτου του κληρονομουμένου. Στην περίπτωση αυτή δεν οφείλονται τόκοι επί του ισαξίου του ελλείποντος μέρους της νόμιμης μοίρας. Ο δωρεοδόχος ενέχεται, λόγω μέμψης άστοργης δωρεάς, μεταβιβαζομένου κατά κυριότητα και νομή στον μεριδούχο ενάγοντα, κληρονομιαίου πράγματος, όχι δε και για τους τόκους του ισαξίου σε χρήμα αυτού, που προσφέρεται να καταβάλλει ο δωρεοδόχος, για να αποφύγει την ανατροπή της δωρεάς.
Η παραγραφή για την αγωγή περί μέμψης άστοργης δωρεάς επέρχεται δύο χρόνια μετά το θάνατο του κληρονομουμένου. Καθιερώνεται έτσι διετής παραγραφή της αγωγής, με την οποία ο νόμιμος μεριδούχος επιδιώκει από τον δωρεοδόχο την αυτούσια αποκατάσταση των δωρηθέντων που σώζονται κατά το χρόνο θανάτου του δωρητή στην περιουσία του δωρεοδόχου. Η παραγραφή αυτή διακόπτεται, με την άσκηση της αγωγής. Η παραγραφή που διακόπηκε με τον τρόπο αυτόν αρχίζει και πάλι από την έκδοση τελεσίδικης απόφασης ή την κατ’ άλλον τρόπο περάτωση της δίκης.
