Η κατανομή της ποινικής δικαιοδοσίας στα ελληνικά ποινικά δικαστήρια καθορίζεται με σαφήνεια στον Κώδικα Ποινικής Δικονομίας (ΚΠΔ). Στο παρόν άρθρο παρουσιάζεται συνοπτικά η αρμοδιότητα και η σύνθεση των ποινικών δικαστηρίων, όπως προβλέπεται στα άρθρα 1 επ. ΚΠΔ.
1. Γενική Κατανομή Ποινικής Δικαιοδοσίας
Κατά το άρθρο 1 ΚΠΔ, την ποινική δικαιοδοσία ασκούν τα εξής δικαστήρια:
- Τα Πλημμελειοδικεία
- Τα Δικαστήρια Ανηλίκων
- Τα Μικτά Ορκωτά Δικαστήρια
- Τα Εφετεία
- Ο Άρειος Πάγος
Η ιεραρχική και λειτουργική διάρθρωση των δικαστηρίων αυτών εξασφαλίζει την ορθή απονομή της ποινικής δικαιοσύνης ανάλογα με τη βαρύτητα των αδικημάτων και τη φάση της ποινικής διαδικασίας.
2. Δικαιοδοσία και Οργάνωση των Πλημμελειοδικείων
Σύμφωνα με το άρθρο 3 ΚΠΔ, κάθε δικαστήριο πρωτοδικών λειτουργεί παράλληλα και ως πλημμελειοδικείο. Ειδικότερα, στα δικαστήρια αυτά ανήκει:
- Η εκδίκαση των πλημμελημάτων
- Η ανάκριση
- Η άσκηση της εξουσίας του δικαστικού συμβουλίου
- Η εξουσία επί των περιπτώσεων αποχής υπό όρους από την ποινική δίωξη
- Η έκδοση ποινικής διαταγής
Το άρθρο 4 ΚΠΔ προβλέπει ότι το συμβούλιο των πλημμελειοδικών και το τριμελές πλημμελειοδικείο συγκροτούνται από τον πρόεδρο πρωτοδικών ή τον αναπληρωτή του και δύο πρωτοδίκες. Σε περίπτωση αδυναμίας τέτοιας σύνθεσης, εφαρμόζονται οι διατάξεις του Κώδικα Οργανισμού Δικαστηρίων και Κατάστασης Δικαστικών Λειτουργών.
Το μονομελές πλημμελειοδικείο, σύμφωνα με το άρθρο 5 ΚΠΔ, αποτελείται από έναν πρωτοδίκη. Ο πρόεδρος πρωτοδικών δύναται να δικάσει ως μόνος πλημμελειοδίκης. Σε ένα πλημμελειοδικείο μπορούν να λειτουργούν και περισσότερα μονομελή τμήματα, ενώ η συνεδρίαση εκτός έδρας ρυθμίζεται από τον ίδιο κώδικα.
3. Δικαστήρια Αρμόδια για Κακουργήματα
Η εκδίκαση των κακουργημάτων προβλέπεται στο άρθρο 7 ΚΠΔ, το οποίο προσδιορίζει τη σύνθεση των αρμόδιων δικαστηρίων ως εξής:
- Μικτό Ορκωτό Δικαστήριο: Πρόεδρος πρωτοδικών ή αναπληρωτής του, δύο πρωτοδίκες και τέσσερις ένορκοι
- Μικτό Ορκωτό Εφετείο: Πρόεδρος εφετών, δύο εφέτες και τέσσερις ένορκοι
- Μονομελές Εφετείο Κακουργημάτων: Πρόεδρος εφετών ή εφέτης
- Τριμελές Εφετείο Κακουργημάτων, διακρινόμενο σε:
- Τριμελές εφετείο που δικάζει εφέσεις κατά αποφάσεων τριμελούς εφετείου
- Τριμελές εφετείο που δικάζει κακουργήματα σε πρώτο βαθμό και εφέσεις κατά αποφάσεων μονομελούς εφετείου
- Τριμελές εφετείο που δικάζει εφέσεις κατά πλημμελημάτων
Η σύνθεση του τριμελούς εφετείου καθορίζεται ανά περίπτωση από τις σχετικές διατάξεις του άρθρου 111 ΚΠΔ.
4. Λειτουργία των Δικαστηρίων και ο ρόλος του Εισαγγελέα
Κατά το ίδιο άρθρο :
- Το μικτό ορκωτό δικαστήριο συγκροτείται στην έδρα κάθε πρωτοδικείου
- Το μικτό ορκωτό εφετείο στην έδρα κάθε εφετείου
- Το μονομελές και τριμελές εφετείο λειτουργούν επίσης στην έδρα κάθε εφετείου
Ο εισαγγελέας εφετών ή άλλος εισαγγελικός λειτουργός του εφετείου ασκεί καθήκοντα εισαγγελέα στο μικτό ορκωτό εφετείο της έδρας του, καθώς και στα μικτά ορκωτά δικαστήρια της περιφέρειάς του, με δυνατότητα ανάθεσης καθηκόντων σε εισαγγελέα πρωτοδικών.
Ο εισαγγελέας πρωτοδικών που ασκεί τέτοια καθήκοντα έχει το δικαίωμα, κατόπιν ενημέρωσης και γραπτής σύμφωνης γνώμης του εισαγγελέα εφετών, να ασκήσει έφεση κατά απόφασης σύμφωνα με το άρθρο 489 ΚΠΔ.
Καθήκοντα γραμματέα εκτελούν υπάλληλοι της γραμματείας του αντίστοιχου δικαστηρίου (πρωτοδικείου ή εφετείου), ανάλογα με τη βαθμίδα.
